ضوابط کلی مکی و مدنیملاکهای کلی در تعیین هر یک از آیات و سوره‌های مکی یا مدنی را ضوابط کلی مکی و مدنی گویند. ۱ - ویژگی‌های سوره‌های مکیالف) سوره‌های دارای آیه سجده دار؛ ب) هر سوره‌ای که در آن لفظ «کلا» به کار رفته باشد؛ ج) سوره‌هایی که در آن خطاب «یا ایهاالناس» آمده و «یا ایها الذین آمنوا» نیامده است؛ جز سوره حج که دارای خطاب «یا ایها الذین آمنوا» است و در عین حال مکی است؛ د) سوره‌هایی (جز سوره بقره ) که در آن داستان زندگی انبیا و امت‌های پیشین بیان شده است؛ هـ) هر سوره‌ای (جز سوره بقره) که در آن داستان آدم و ابلیس آمده باشد؛ و) هر سوره‌ای (جز دو سوره بقره و آل عمران) که با حروف مقطعه آغاز می‌شود. این شش ویژگی - جز موارد استثنا - نشانه‌های قطعی و کلی سوره‌های مکی است و قابل تخلف نیست. ۲ - ویژگی‌های سوره‌های مدنیالف) هر سوره که در آن فرمان جهاد و احکام آن باشد؛ ب) سوره‌هایی که در آن‌ها احکام و حدود، فرایض و حقوق، قوانین مدنی و اجتماعی و سیاسی آمده باشد؛ ج) هر سوره‌ای که در آن از منافقان، یاد و مذمت شده باشد؛ جز سوره عنکبوت که مکی است؛ د) مجادله با اهل کتاب و دعوت آن‌ها به عدم تعصب و غلو در دینشان. [۳]
حجتی، محمد باقر، پژوهشی در تاریخ قرآن کریم، ص۷۷-۸۰.
[۴]
محیسن، محمدسالم، فی رحاب القرآن، ص۶۵.
[۵]
کمالی دزفولی، علی، شناخت قرآن، ص۲۹۶-۲۹۷.
[۷]
رامیار، محمود، تاریخ قرآن، ص۶۰۴-۶۰۹.
[۸]
جمعی از محققان، مجله رسالة القرآن (فصلنامه)، ج۱۳، ص۲۵.
۳ - عناوین مرتبطضوابط مکی و مدنی؛ ضوابط شایع مکی و مدنی. ۴ - پانویس
۵ - منبعفرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «ضوابط کلی مکی و مدنی». |